Πριν από μερικά χρόνια είχε κυκλοφορήσει μια ιστορία, που ήθελε τα λαχανάκια να μεταφέρονται με φορτηγό σε ένα αεροδρόμιο στην άλλη άκρη της Αγγλίας, και από εκεί να τα μεταφέρουν με αεροσκάφος στη Πολωνία, για να πλυθούν και να συσκευαστούν, και στην συνέχεια να τα στέλνουν πίσω στην Αγγλία αεροπορικώς, για να πουληθούν σε σούπερ μάρκετ μερικά μόλις χιλιόμετρα από εκεί που ξεκίνησαν!
Αυτό είναι ακραίο παράδειγμα της παρανοϊκής δυναμικής της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, αλλά περιγράφει χαρακτηριστικά την απογοήτευση με την άλλοτε θεωρούμενη ως ευλογία του ελεύθερου εμπορίου.
Από τα κινήματα Occupy Wall Street και Tea Party της Αμερικής, μέχρι την επαναφορά της λαϊκίστικης πολιτικής στην Ευρώπη, οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης είναι πλέον απτές.
Οι Αμερικανοί (κατά μέσο όρο) δεν είναι σε καλύτερη κατάσταση από ότι ήταν πριν 30 χρόνια. Στην Αγγλία, το διαθέσιμο εισόδημα είναι παγωμένο εδώ και 14 χρόνια. Οι πιθανότητες απασχόλησης σε τομείς όπως είναι τα υφάσματα, τα κεραμουργεία, υποδηματοποιεία, μηχανουργεία, κλπ έχουν εξαφανιστεί, και έχουν αντικατασταθεί από την παραπαίουσα αγορά οικονομικών υπηρεσιών, και αυτήν των ακινήτων.
Το συγκριτικό πλεονέκτημα της Δύσης σε βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας (φαρμακευτική, αεροδιαστημική, κλπ.) έχει μαραζώσει. Το κόστος του κοινωνικού κράτους, στο οποίο συνηθίσαμε, αυξήθηκε επικίνδυνα, ενώ οι «καλές» συντάξεις που όλοι οι εργαζόμενοι περίμεναν, περιορίζονται σήμερα μόνο στον δημόσιο τομέα, και ακόμη κι αυτό θα αλλάξει στα επόμενα 10 χρόνια. Για αυτό και αμφισβητούνται, όλο και πιο πολύ, τα πλεονεκτήματα της ελεύθερης αγοράς.
Κάποιοι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης, όπως ο Νομπελίστας οικονομολόγος Joseph Stiglitz, εστίαζαν στην υποτιθέμενη ζημιά που η απελευθέρωση του δυτικού εμπορίου θα προκαλούσε στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ελάχιστοι συνεχίζουν να το πιστεύουν.
Αντιθέτως, με το να ανοίξει την παγκόσμια αγορά στην Ασία, στη Λατινική Αμερική, και στην Ανατολική Ευρώπη, η Δύση εξαπέλυσε μια μηχανή αυτοκαταστροφής που απειλεί τις συνθήκες διαβίωσης της ίδιας. Μετά από μερικά χρόνια, όπου όλα ήταν φθηνότερα λόγω της παγκοσμιοποίησης, οι όροι της ελεύθερης αγοράς στράφηκαν πλέον εναντίον της Δύσης.
Σίγουρα ο κόσμος ως σύνολο γίνεται πλουσιότερος. Μόνο τη περασμένη δεκαετία, η παγκόσμια οικονομία διπλασιάστηκε σε μέγεθος. Τα περισσότερα όμως πλεονεκτήματα αυτής της οικονομικής άνθησης κατέληξαν στον αναπτυσσόμενο κόσμο, και στη Δύση σε αυτούς που ήταν ήδη πλούσιοι και προνομιούχοι. Παντού αλλού, το χάσμα του πλούτου έχει αυξηθεί σε πρωτοφανή επίπεδα.
Οι κορυφαίοι επιχειρηματίες της Δύσης αγκάλιασαν την παγκοσμιοποίηση επειδή ανοίγει νέες αγορές, φέρνει νέες ιδέες, και παραγκωνίζει μη παραγωγικούς και προστατευμένους τομείς. Παράλληλα, επιτρέπει χαμηλότερα κόστη παραγωγής, και μεγαλύτερα κέρδη. Κανένας όμως δεν σκέφτηκε πως αν οι καταναλωτές της Δύσης δεν έχουν εργασία, δεν θα μπορούν να συμμετέχουν, και έτσι η μητρική οικονομία θα πεθάνει.
Οι αρχές του ελεύθερου εμπορίου ισχύουν το ίδιο για τα κράτη, όπως και για τα άτομα. Αντί να παράγουμε όλα όσα χρειαζόμαστε για να ζήσουμε, οι περισσότεροι από εμάς επιλέγουμε να εργαζόμαστε εξειδικευμένα, και να πουλάμε το προϊόν που παράγουμε στους άλλους. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε τα έσοδα μας για να αγοράσουμε όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που έχουμε ανάγκη. Το ίδιο πρέπει να κάνουν και τα κράτη. Να εξειδικευτούν σε αυτό που μπορούν, και να εμπορεύονται τα υπόλοιπα.
Αυτό όμως το σύστημα λειτουργεί μόνο εφόσον υπάρχουν κοινά κριτήρια και κοινοί κανόνες. Αν όχι, τα κράτη δεν θα συμβιώνουν αρμονικά. Αυτό είναι και το πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης.
Κάποιοι, απλά αντέγραψαν τη Δύση, και εκμεταλλεύτηκαν τα φθηνά μεροκάματα για να πετύχουν το συγκριτικό πλεονέκτημα. Η «αόρατη χειρ» του Adam Smith δεν μπορεί να αποδώσει σε έναν κόσμο με διαφορετικούς όρους εργασίας, διαφορετική νομοθεσία, και χειραγωγούμενες νομισματικές ισοτιμίες. Ακόμη και αυτός, ο πατέρας της ελεύθερης αγοράς, αναγνώριζε πολύ καλά ότι οι αγορές χρειάζονται ελέγχους, αν είναι να λειτουργήσουν σωστά.
Οι Κινέζοι δεν θα σοβαρευτούν με τα ζητήματα πνευματικής κλοπής, μέχρι που να αρχίσουν να εφευρίσκουν περισσότερα από όσα κλέβουν, και ούτε θα προχωρήσουν ποτέ σε νομισματικές μεταρρυθμίσεις, αν πρώτα δεν έχουν αποσπάσει κάθε θέση εργασίας από την άλλοτε ζωντανή Δύση. Υπάρχει η λογική (των Κινέζων αξιωματούχων) ότι παίρνουν το αίμα τους πίσω για αιώνες στέρησης. Και αυτό είναι κάπως λογικό, με την έννοια ότι η επιδίωξη συμφερόντων προάγει το γενικό καλό. Εξάλλου, η Δύση πίστευε ότι θα κερδίσει από την παγκοσμιοποίηση. Τώρα που χάνει, της φταίνε οι άλλοι;
Αυτό που χρειάζεται σήμερα ο πλανήτης είναι η συνεργασία, αλλιώς θα περάσουμε και πάλι σε εποχές προστατευτισμού και διαφωνιών. Το σύστημα της ελεύθερης αγοράς έχει παραμορφωθεί σε σημείο που να κινδυνεύει με κατάρρευση. Οι εμπορικές ανισορροπίες αποτελούν τη ρίζα όλων των σημερινών κρίσεων χρέους που βλάπτουν τις αναπτυγμένες οικονομίες.
Μακροπρόθεσμα, όλα τα κράτη θα πρέπει να ισορροπήσουν και να είναι αυτάρκη. Το να μεταφερθούν έξω, όλα όσα κάποτε κάναμε στη χώρα μας, αποτελεί τρέλα. Όπως αποτελεί τρέλα, η Κίνα (και άλλες χώρες) να εξαρτώνται κυρίως από τις εξαγωγές τους.
Και από πού θα βρεθούν οι νέες θέσεις εργασίας; Αυτό αναρωτιούνται όλοι στη Δύση. Υπάρχει μια απλή απάντηση: Να επιστρέψουμε στη τοπική παραγωγή. Και αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να πλένουμε οι ίδιοι τα λαχανάκια μας …
The Daily Telegraph
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου